[Gliwice] Gliwickie sacrum
kaspric - Nie Lis 11, 2007 2:45 pm
Przedstawię Wam pokrótce gliwickie zabytkowe świątynie, jak na górnośląskie warunki bardzo bogate . Podział prosty - wiekami i stylem.
XIIIw.
Romanizm, Gotyk
Kościół rektorski św. Bartłomieja przy ul. Toszeckiej
Wzmianki o parafii i kościele pw. św. Bartłomieja sięgają XIII w. Według najstarszych źródeł kościół i parafia powstały około 1232 r. Swój początek zawdzięczają zakonowi rycerskiemu Templariuszy, przybyłemu na Śląsk z Moraw. Do parafii Szobiszowice (leżącej w tym czasie poza granicami miasta Gliwice i funkcjonującej jako osobna miejscowość) należały w tym czasie także wioski: Ligota, Żerniki i Szałsza. Funkcję kościoła parafialnego do 1911 r. pełnił stary kościół pw. św. Bartłomieja przy ul. Toszeckiej, zbudowany w 1232 r. przez Templariuszy. Kościół jest gotycki*, murowany, orientowany, otoczony murem z kamienia. Wielokrotnie naprawiany i przebudowywany. Obecne prezbiterium i zakrystia pochodzą z XV w., nawa i wieża - z XVII w. Przy "starym" kościele funkcjonowała w latach 1941-46 lokalia św. Elżbiety.
*kościół przejawia wiele stylów - od romanizmu (sklepienia, grube mury, łuki romańskie), przez gotyk do baroku - wystrój, ołtarz, organy, polichromia
Bruno_Taut - Nie Lis 11, 2007 2:51 pm
Z templariuszami to legedna, a z cechami romańskimi przesada.
Niemniej kościół bardzpo ciekawy - zwłaszcza siedemnastowieczna polichromia na sklepieniu prezbiterium, przedstwiająca Drzewo Jessego. Jedyna taka na Górnym Śląsku.
kaspric - Nie Lis 11, 2007 3:18 pm
XVw.
Gotyk
Kościół farny Wszystkich Świętych - Stare Miasto
Historycy określają datę powstania Gliwic na rok 1250. Na ten czas przypada też erygowanie parafii Wszystkich Świętych. Pierwsze wzmianki o parafii wymieniające księdza Henryka - prawdopodobnie pierwszego jej proboszcza - pochodzą z 11 XI 1279. Najstarszy kościół gliwicki ulokowano na najwyższym wzniesieniu miasta - tam znajduje się też obecny budynek. Początkowo świątynia nie była poświęcona Wszystkim Świętym - pod nazwą "kościoła farnego Kochanych Wszystkich Świętych" pojawiła się w dokumencie parafialnym z 1467 r.
Nie zachowały się dokumenty dotyczące budowy murowanego kościoła w obecnym późnogotyckim kształcie. Prawdopodobnie plan kościoła sporządzono w 1470 roku. Wieżę (wnioskując z daty umieszczonej na jej południowym portalu) wybudowano w 1504 roku [Zdj. 1]. Kościół padał kilkakrotnie ofiarą pożarów, z których najcięższe zniszczenia sprawiły wielkie pożary miasta w 1601 i 1711 roku. Ze względu na ogrom zniszczeń, pośpiech oraz niskie fundusze kościół nie odzyskał już dawnego wyglądu - polichromia gotycka zachowała się tylko w kaplicy Matki Boskiej [Zdj. 2]. Wnętrze kościoła odrestaurowano w wystroju barokowym. Podwójny cebulasty hełm zastąpiono ośmiokątnym spadzistym dachem zwieńczonym masywnym półtonowym krzyżem, a nachylenie spadzistego dotąd dachu nad kościołem znacznie zmniejszono [Zdj. 3].
Taki kształt budynku pozostał do czasu wielkiego remontu podczas probostwa ks. Edwarda Sobka. Obecny kształt kościoła nadany został w latach 1929-1942. Przeprowadzono wtedy gruntowny remont. Zainstalowano nowe organy - poprzednie z 1844 roku były mocno zużyte. Trumny znajdujące się w krypcie zgromadzono w jednej jej części i zamurowano, budując w podziemiach kotłownię. Zrezygnowano z planów odbudowy wieży do stanu sprzed 1711 roku, gdyż nie wytrzymałaby tego jej słaba konstrukcja.
Obecna wieża pochodzi z Wystrój wnętrza jest barokowy. Próbuję się dowiedzieć, co stało sie z gotyckimi ołtarzami, polichromią i detalami widocznymi na przedwojennych zdjęciach - czy zostały bezpowrotnie zniszczone, czy są np gdzieś składowane? Czy polichromia jest ukryta pod białą farbą?
Kościół św. Jadwigi - Brzezinka
Kościół i parafia są wzmiankowane w dokumentach z 1447 r. Wojny husyckie doprowadziły miejscową ludność do wielkiego zubożenia, co było bezpośrednią przyczyną zaniedbania świątyni. Stan ten trwał do 1551 r., kiedy to właściciel Brzezinki i Ligoty Łabędzkiej rozbudował kościół w stylu gotyckim i odpowiednio uposażył parafię. Ponownie kościół przebudowano w 1890 r. (styl neogotycki), a konsekracji świątyni dokonał 27 maja 1911 r. bp Augustyn z Wrocławia. Pod koniec II wojny światowej, w styczniu 1945 r., parafia przeżyła tragedię. W kancelarii parafialnej został zamordowany przez żołnierzy sowieckich ówczesny proboszcz, ks. Antoni Winkler. W tym samym dniu żołnierze podpalili również plebanię. Na terenie parafii zginęli także ks. Wilhelm Dropalla (wikariusz) oraz ks. Paweł Kutscha (rezydent).
Ostatnia restauracja kościoła została przeprowadzona w 1962 r. W czasie prac restauracyjnych odkryto grobowce rodziny Smyskalsów (właściciele Brzezinki) oraz płytę nagrobną z 1648 r. z inskrypcją w j. polskim, która obecnie znajduje się w Muzeum w Gliwicach.
Zabytek niestety zapomniany - w sumie mało kto wie o jego średniowiecznym rodowodzie. Nie wiem, jak prezentuje się jego wnętrze - jeszcze nigdy w nim nie byłem
Gotyk, Barok
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny - Łabędy
Kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Łabędach wyraźnie wspominają dokumenty nuncjusza apostolskiego Galharda de Carceribus z 1339 r. Jednak pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z 1317 r. i wynika z niej, że kościół, a prawdopodobnie także parafia istniały już przed 1300 r. Wzmiankowany kościół spłonął w czasie wojny trzydziestoletniej. Obecny, wzniesiony w XV w., został przebudowany w latach 1716-19 ze środków fundacji Bernarda Welczka (przedłużono nawę od zachodu, dobudowano wieżę, kaplice przy nawie i prezbiterium, empory, nowe sklepienia). W 1864 oraz 1912 r. przeprowadzono gruntowne remonty obiektu. Kościół jest orientowany, murowany z kamienia łamanego i cegły, jednonawowy, z wydłużonym prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Wieża zwieńczona hełmem cebulastym z ośmioboczną latarnią. Na wieży zawieszone są dwa gotyckie dzwony z 1479 i 1480 r. Kościół jest otoczony kamiennym murem z 1865 r., w który wkomponowano dwie barokowe kaplice.
Kościół i ołtarz główny ku czci Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela konsekrował biskup sufragan wrocławski Elias Sommerfeldt 18 września 1719 r.
http://labedy.kom.pl/wnmp306.JPG
Kościół cmentarny Wniebowzięcia Matki Boskiej
W 1493 roku został zbudowany w Zębowicach koło Olesna kościółek, który w 1925 roku przeniesiono do Gliwic i usytuowano na terenie Cmentarza Centralnego. Do dziś jest on jednym z najlepiej zachowanych drewnianych kościółków na Górnym Śląsku. Kościółek posiada gotyckie i barokowe cechy. Należy do jednego z pięciu drewnianych kościołów na terenie dawnego powiatu gliwickiego, pochodzących z końca XV wieku.
http://www.um.gliwice.pl/pub/obrazki/10677/IMG_7206.jpg
Mies - Nie Lis 11, 2007 3:25 pm
*kościół przejawia wiele stylów - od romanizmu (sklepienia, grube mury, łuki romańskie),
Ja tam nic w nim romańskiego nie zauważyłem. U Świechowskiego też ten kościół wymieniany nie jest. Jedyne znane romańskie świątynie w okolicy były wg niego w Siewierzu, Gieble, Cieszynie, Bytomiu, Opolu i Głuchołazach. Co prawda Świechowski konsekwentnie nie zauważa niektórych obiektów (np. w Gdańsku, Lublinie, Ciechanowie), ale o Gliwicach pewnie by wspomniał.
Bruno_Taut - Nie Lis 11, 2007 3:34 pm
Ołtarze boczne w kościele Wszystkich Świętych były NEOgotyckie. Nastawa ołtarza głównego to jeden z najbardziej okazałych obiektów z XVII w. na całym Górnym Śląsku. Ambona i figury świętych w nawie są dziełem Johannesa Hrabka z Frydku.
kaspric - Nie Lis 11, 2007 4:07 pm
^^ Bruno - widzę posiadasz sporą wiedzę . Mało kto w ogóle orientuje się, że takie ołtarze były - wiesz może coś o polichromii?
Co do Bartłomieja - zależy od źródła, czasem nawet w jednym źródle jest określany jako romański i wczesnogotycki. Generalnie jest to pomieszanie stylów, nie ma tam gotyckim sklepień ostrołukowych. Nie mam niestety przy sobie opracowania Schmidta o gliwickich kościołach.
Za chwilę cd
kaspric - Nie Lis 11, 2007 4:40 pm
XVIIw.
Gotyk, Barok
Kościół św. Jerzego - Ostropa
Kościół wzmiankowany w 1340 roku, spalony w czasie wojen husyckich. Obecny, orientowany kościół św. Jerzego pochodzi z 1640 roku. W XVII wieku częściowo zburzony przez Szwedów, odbudowany w latach 1667-1668. W 1693 roku dobudowano murowane prezbiterium i zakrystię. W 1807 roku, erygowano w Ostropie parafię. W 1925 roku przystąpiono do budowy, obok starego, murowanego, nowego neobarokowego kościoła Ducha Świętego. Wyposażenie wnętrza zostało częściowo przeniesione ze starego kościoła do nowego.
Od 1926 roku kościół nie jest używany.
Barok
Kościół Świętego Krzyża i klasztor oo. Redemptorystów - Śródmieście
Pierwszy, drewniany kościół powstał przed 1500 r. W 1612 r. duszpasterstwo przy kościele objęli Ojcowie Franciszkanie. Nowy, murowany kościół w stylu barokowym, skierowany prezbiterium na północ, wraz z przyległym od strony zachodniej klasztorem na rzucie prostokąta z czworobocznym wirydarzem pośrodku, zbudowano w 1623 r., a konsekrowano w 1673 r. W 1677 r. budowla została mocno zniszczona przez pożar i ponownie odbudowana. W cztery lata po kasacie klasztoru Ojców Franciszkanów (1810) w budynkach klasztornych urządzono gimnazjum, a świątynia stała się kościołem gimnazjalnym. W 1921 r. oddano kościół Ojcom Redemptorystom, którzy w latach 1924–
26 powiększyli go przez dodanie dwu przęseł nawy głównej, nawy bocznej, kaplicy i przedsionka. Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego została erygowana 8 grudnia 1980 r. Wcześniej, od 11 listopada 1941 r., funkcjonowała jako lokalia, erygowana przez ks. kard. A. Bertrama. Jeszcze przed erygowaniem parafii, w lipcu 1980 r. na skutek pożaru uległy zniszczeniu zabytkowa, późnobarokowa polichromia i wyposażenie wnętrza. Obecnie, po przeprowadzonych remontach, odtworzono poprzedni wystrój kościoła.
kaspric - Nie Lis 11, 2007 4:57 pm
XIXw.
Klasycyzm
Sanktuarium św. Trójcy - obecnie ormiańsko - katolicki
W 1409 roku został wybudowany drewniany kościółek szpitalny. Niestety, w 1813 roku został on zniszczony pożarem, a obecnie stojący na tym miejscu powstał w 1838 roku. Murowany kościółek pozbawiony został wyraźnych cech stylowych. W 1959 roku kościół został odnowiony. Obecnie jest jedynym na tych terenach kościołem obrządku ormiańskiego. W jego wnętrzu znajdują się obrazy z XVII i XVIII wieku. Przed kościołem usytuowane są dwie figury św. Jana Nepomucena z 1794 roku i grupa Ukrzyżowania z pierwszej połowy XIX wieku.
zdjęcie przedwojenne http://www.um.gliwice.pl/pub/obrazki/12237/kosciol2.jpg
Neoromanizm
Kościół Św. Barbary- Dworcowa
Kosciól wzniesiony w latach 1855–
1859 wedlug projektu architekta dworskiego Stillera z 1853 r. W czesci prezbiterialnej rozbudowany w 1936 r. Swiatynia jest trójnawowa bazylika z prostokatnym prezbiterium zamknietym od pólnocy absyda. We wnetrzu stropowa bazylika emporowa. Empory drewniane, wsparte sa na kamiennych filarach rozdzielajacych nawy. We wnetrzu zachowaly sie pierwotne witraze (XIX w.). Kosciól stanowi rzadki w regionie przyklad architektury neoromanskiej z wczesnej, przedwilhelmowskiej fazy tego stylu. Do konca II wojny swiatowej swiatynia administrowana byla przez duszpasterstwo protestanckie. Po jej zakonczeniu kosciól zostal przekazany duszpasterstwu wojskowemu Wojska Polskiego.
[img]http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Kościół_pw_św._Barbary_w_Gliwicach.jpg/800px-Kościół_pw_św._Barbary_w_Gliwicach.jpg[/img]
kaspric - Nie Lis 11, 2007 5:27 pm
przełom XIX-XXw.
Neogotyk
Ketadra św.ap. Piotra i Pawła
Kościół został zbudowany w latach 1886-1900 i należy do najwybitniejszych przykładów świątyń w stylu neogotyckim na terenie Śląska. Bryła kościoła składa się z trójnawowego bazylikowego korpusu i bogatego w formy architektoniczne prezbiterium z ambitem. Zastosowano tutaj typowy dla śląskich kościołów gotycki system konstrukcyjny, oparty o wieże sił i łęki oporowe. Mury kościoła oblicowane są klinkierową i glazurowaną cegłą. Nad głównym portalem umieszczona jest barwna mozaika przedstawiająca patronów kościoła, świętych Apostołów Piotra i Pawła. W kościele znajdują się najlepsze na Górnym Śląsku organy firmy Rieger, zrozumiałe jest więc że odbywają się tu liczne recitale ogranowe i koncerty. W 1992 roku kościół został podniesiony do rangi katedry.
[img]http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Katedra_Świętych_Apostołów_Piotra_i_Pawła_w_Gliwicach.JPG/800px-Katedra_Świętych_Apostołów_Piotra_i_Pawła_w_Gliwicach.JPG[/img]
Kościół św. Bartłomieja - Bernardyńska
W latach 1907-11 wybudowano w stylu neogotyckim nowy, potężny kościół pw. św. Bartłomieja przy ul. Bernardyńskiej. Projektował go architekt wrocławski L. Schneider. Kościół konsekrował 14 maja 1911 r. kard. Jerzy Kopp. Pierwsze prymicje w nowym kościele odprawił w czerwcu 1911 r. ks. Józef Ferche - późniejszy biskup pomocniczy we Wrocławiu.
Kościół ma przepiękne wnętrze - imo to jeden z lepszych neogotyków na Śląsku (zwłaszcza dlatego, że jest bardziej gotycki, zwłaszcza cudowne ołtarze ). Niestety na próżno szukać zdjęć.
[img]http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Kościół_św._Bartłomieja_w_Gliwicach8.jpg/400px-Kościół_św._Bartłomieja_w_Gliwicach8.jpg[/img]
Kościół Św. Rodziny
(...)Kościół w stylu neogotyckim i plebanię, łączącą się z kościołem przejściem przez zakrystię, wybudowano na koszt właściciela huty. Obecnie plebania pełni funkcję domu zakonnego. Kościół poświęcił 9 kwietnia 1901 r. ks. Paweł Buchali, proboszcz parafii Wszystkich Świętych.
Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny - Bojków
W latach 1898-1904 zbudowano, w oparciu o odpowiednio powiększony plan poprzedniego kościoła, obecny murowany kościół neogotycki. Na skutek działań wojennych w 1945 r. budynek został poważnie uszkodzony. Remont kościoła przeprowadzono w latach 1958-64. Ostatnia gruntowna restauracja została przeprowadzona w latach 1991-99. Naprzeciw kościoła zlokalizowana jest późnobarokowa plebania, datowana na rok ok. 1750.
Neobarok
Kościół Ducha Świętego - Ostropa
W 1925 r., przy bardzo niesprzyjających warunkach ekonomicznych (okres po powstaniach śląskich, wysoka inflacja) przystąpiono do budowy - obok starego - nowego, neobarokowego kościoła pw. Ducha Świętego. Wyposażenie wnętrza przeniesiono częściowo ze starego kościoła. Konsekracja nowej świątyni odbyła się 25 września 1927 r.
Póki co więcej mi się nie chce
Mies - Nie Lis 11, 2007 6:26 pm
Okropny jesteś, bo w końcu zaczęłyby się jakieś ciekawe rzeczy, po tych neo-nudziarstwach
kaspric - Nie Lis 11, 2007 7:40 pm
^^ o przepraszam bardzo! Neonudziarstwa były tylko na końcu, wcześniej były same pierwociny :D:D
Bruno_Taut - Nie Lis 11, 2007 8:21 pm
O polichormii w kościele Wszystkich Świętych (także neostylowej, oczywiście) mógł pisać coś Kukowka w monografii świątyni.
Co do kościoła św. Jerzego w Ostropie - prezbiterium powstało prawdopodobnie takż ew latach 60. XVII w. Byłoby czyms absolutnie wyjątkowym, gdyby dobudowano je do wcześniejszej nawy. Często bywało odwrotnie - najpierw wznoszono prezbiterium, a potem nawę. Niekórzy autorzy datowali murowaną część kościoła w Ostropie nawet na XV w., ale wszystko wskazuje na to, że powstało mniej więcej równocześnie z nawą. [/img]
kaspric - Nie Lis 11, 2007 9:18 pm
^^ oczywiście polichromia we Wszystkich Św. była neostylowa (a raczej po prostu określmy to z w. XIX-XX - ale przecież tak samo jest choćby w k. Mariackim w Krakowie) oczywiście z wyjątkiem kaplicy pw. Matki Boskiej, gdzie zachowała się polichromia gotycka z ok. 1470 r.
kaspric - Nie Gru 28, 2008 12:02 pm
Na stronce http://www.wirtualne.gliwice.pl/index.php?page_id=4 są wirtualne panoramy k. św. Bartłomieja i Jerzego (i inne, ale tu są też ze środka) w naprawdę rewelacyjnej jakości. Naprawdę polecam!
Wit - Pią Sty 23, 2009 11:33 pm
Będą walczyć o euro na ratowanie kościołów
16.01.2009
W budżetach Urzędu Marszałkowskiego, wojewódzkiego konserwatora zabytków, a nawet instytucji zajmujących się ochroną środowiska są spore pieniądze, także unijne, na ratowanie zabytków, w tym sakralnych. Gliwicka Kuria Diecezjalna, aby zwiększyć szanse parafii na dotacje, po raz pierwszy zdecydowała się powierzyć przeprowadzenie biurokratycznej machiny zewnętrznej firmie. Kuria Metropolitalna w Katowicach przy pomocy firmy po raz drugi spróbuje sięgnąć po unijne fundusze. Potrzeba jej 4 mln zł na zabezpieczenie przeciwpożarowe i przeciwłamaniowe dla 17 kościołów.
Jest o co walczyć. W latach 2007-2013 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego m.in. kościoły i związki wyznaniowe mogą ubiegać się o dofinansowanie w ramach priorytetu "Kultura". Czekają 33 mln euro.
Proboszczowie, którzy mają za sobą doświadczenia z ubieganiem się o pieniądze mówią jednak, że to droga przez mękę. Jako szczególnie skomplikowane wskazują programy, z których dzielone są fundusze unijne. Ale uzyskanie pieniędzy jest możliwe. Przykładem w diecezji gliwickiej jest rekonstruowany zespół klasztorno-pałacowy w Rudach. Jednak na terenie administrowanym przez kurię gliwicką jest aż sto kościołów i kaplic wpisanych na listę zabytków.
- Problem to nie tyle napisanie wniosku, co rozliczenie go. W jedności siła, więc o fundusze na zabezpieczenie przeciwpożarowe i antywłamaniowe dla pięciu drewnianych kościołów będzie się dla nas ubiegać firma mająca w tym doświadczenie. Napisze wniosek i przygotuje całą dokumentację - wyjaśnia ks. Bernard Koj, kanclerz gliwickiej kurii. Nie chce jednak zdradzić, ile kosztują usługi takiej firmy.
Niechęć proboszczów do ubiegania się o środki zewnętrzne bierze się często z konieczności zapewnienia wkładu własnego. Ponieważ zabytkowe świątynie znajdują się głównie w niewielkich parafiach, wspólnoty na ich ratowanie nie stać.
Ks. Paweł Ludwig, uhonorowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego za renowację ponad 300-letniego kościoła św. Michała w Żernicy, remontował go 10 lat. Koszt: 1 mln 200 tys. zł. 850 tys. uzbierali parafianie, resztę dało ministerstwo.
Ks. Jerzy Pudełko, proboszcz parafii Trójcy Św. w Rachowicach, ma pod opieką dwa zabytkowe kościoły. I jak żartuje, niewiele brakuje, by dzielący pieniędzmi pytali potencjalnych beneficjentów nawet o rozmiar buta. - W wielostronicowym wniosku każdą stronę sygnowałem osobno, ale na jednej brakło podpisu. Wniosek został odrzucony - wspomina.
- Nie dziwię się duchownym, że obawiają się aplikować o fundusze unijne. Dokument powinien zawierać całą masę załączników. Kościół, również na Śląsku, może się jednak pochwalić kilkoma udanymi przedsięwzięciami z udziałem pieniędzy unijnych. Warto też sięgać po inne źródła finansowania. Moim zdaniem, unijne środki nie są tak wielkie, jak by się wydawało. Pieniądze, jakie przypadają na woj. śląskie, akurat pokryłyby koszty rekonstrukcji pocysterskiego klasztoru w Rudach - wyjaśnia Stanisław Kornas z Agencji Rozwoju Lokalnego Agrotur, która ma się wystarać o dotację na gliwickie kościoły.
Joanna Heler - POLSKA Dziennik Zachodni
http://gliwice.naszemiasto.pl/wydarzenia/947990.html
Wit - Sob Cze 19, 2010 1:13 pm
Światła na drewniany kościół
2010-06-15 23:13:39
Po zapadnięciu zmroku drewniany kościółek pw. Wniebowzięcia NMP przy ul. Kozielskiej można już oglądać w pełnej krasie. Obiekt został oświetlony 33 punktami o różnej barwie. Z inicjatywą podświetlenia drewnianej "perełki" wyszedł Vattenfall i Urząd Miasta.
Punkty świetlne zamontowano na pięciu słupach w sąsiedztwie kościoła oraz w dwóch wieżyczkach. Nie tak łatwo było zaprojektować iluminację, bo drewno pochłania część światła. Koncepcję zaakceptował konserwator zabytków.
http://gliwice.naszemiasto.pl/artykul/4 ... egoria=858